Όταν ο Οδυσσέας δέθηκε στο κατάρτι για να αντισταθεί στο τραγούδι των σειρήνων, όπως περιγράφεται στο διάσημο ποίημα που δεν θα έχει κινηματογραφική προσαρμογή, δεν φανταζόταν ότι αυτά τα μυθολογικά πλάσματα θα εμπνέονταν από ειρηνικά θαλάσσια φυτοφάγα. Ωστόσο, οι σειρηνοειδείς (αυτό είναι το επιστημονικό όνομα της τάξης) αντιπροσωπεύουν τη πιο πιθανή βιολογική βάση πίσω από έναν από τους πιο συναρπαστικούς μύθους της ανθρώπινης ιστορίας.
Δεν είναι ψάρια, δεν είναι δελφίνια: τι είναι πραγματικά οι Σειρηνοειδείς;
Οι σειρηνοειδείς, με την αργή κίνηση τους και τους περιστασιακούς αναστεναγμούς στην επιφάνεια, θα μπορούσαν εύκολα να έχουν παραπλανήσει εξαντλημένους ναυτικούς μετά από μήνες πλεύσης. Η σιλουέτα τους, που φαίνεται από απόσταση, παρουσιάζει μια αμυδρή ομοιότητα με την ανθρώπινη όταν αναδύονται κάθετα από το νερό.
Η εξελικτική προσαρμογή αυτών των θηλαστικών στο υδάτινο περιβάλλον έχει παράγει εξαιρετικά χαρακτηριστικά. Τα οστά τους, ασυνήθιστα πυκνά, λειτουργούν ως φυσικό βαρίδι επιτρέποντάς τους να παραμένουν βυθισμένοι χωρίς συνεχή μυϊκή προσπάθεια.
Κάτι ακόμα πιο συναρπαστικό είναι ότι ελέγχουν την πλευστότητά τους ρυθμίζοντας την ποσότητα του εντερικού αερίου χάρη σε ένα σύστημα κάθετης πλοήγησης βασισμένο στις αέρες. Διασκεδαστικό γεγονός: οι θαλάσσιες αγελάδες κάνουν το ίδιο.
Αυτή τη στιγμή υπάρχουν μόνο τέσσερα είδη σειρηνοειδών: το ντουγκόνγκ (Dugong dugon) και τρία είδη θαλάσσιων αγελάδων.
Τι διακρίνει αυτά τα ζώα από τους “ξαδέλφους” τους στη θάλασσα όπως οι φώκιες και οι θαλάσσιοι λέοντες; Ενώ οι τελευταίοι είναι σαρκοφάγοι που προσαρμόστηκαν δευτερευόντως στη θαλάσσια ζωή, οι σειρηνοειδείς είναι αποκλειστικά φυτοφάγοι που μπορούν να καταναλώσουν έως και 30 κιλά βλάστησης την ημέρα.
Η κοινωνική τους συμπεριφορά αποκαλύπτει εκπληκτικές πτυχές. Κατά την αναπαραγωγική περίοδο, τα αρσενικά ανταγωνίζονται σε αρένες που ονομάζονται “lek“, συμπεριφορά που θυμίζει αυτή των ελαφιών και άλλων χερσαίων οπληφόρων.
Δυστυχώς όμως η ζωή τους σήμερα απειλείται από πολλούς παράγοντες: παράκτια ανάπτυξη, συγκρούσεις με σκάφη και κλιματικές αλλαγές. Οι συγκρούσεις με τις προπέλες των σκαφών προκαλούν βαθιές και συχνά θανατηφόρες ουλές, τόσο που στη Φλόριντα οι ερευνητές αναγνωρίζουν τις μεμονωμένες θαλάσσιες αγελάδες ακριβώς χάρη σε αυτά τα ακούσια διακριτικά σημάδια.
Η παρακμή των σειρηνοειδών δεν αντιπροσωπεύει μόνο την πιθανή απώλεια μιας μοναδικής ζωολογικής ομάδας, αλλά και την υποβάθμιση ολόκληρων παράκτιων οικοσυστημάτων. Αυτοί οι “κηπουροί της θάλασσας” διατηρούν την ισορροπία των υποθαλάσσιων λιβαδιών, κρίσιμο βιότοπο για πολλά θαλάσσια είδη.
