Efekt Tetrisa zawdzięcza swoją nazwę popularnej grze wideo z lat 80. Termin ten został ukuty przez dziennikarza Jeffery’ego Goldsmitha w 1994 roku, po zaobserwowaniu tego dziwnego zjawiska u graczy Tetrisa. W praktyce, kiedy skupiamy się na powtarzalnej czynności przez dłuższy czas, nasz mózg nadal przetwarza tę czynność, nawet gdy już jej nie wykonujemy, co prowadzi do intruzywnych obrazów i myśli. W tym przypadku, jeśli ktoś gra w Tetrisa przez długi czas, jego mózg zaczyna widzieć kształty wszędzie, może śnić o spadających blokach lub widzieć codzienne przedmioty jako kształty, które się dopasowują.
Dlaczego to się dzieje?
Nasz mózg to maszyna do rozpoznawania wzorców. Kiedy gramy w Tetrisa, mózg skupia się na mechanizmie gry wideo: na kształtach i na tym, jak je dopasować. Po godzinach gry mózg staje się tak dobry w tym zadaniu, że kontynuuje je nawet wtedy, gdy nie gramy, jakby to był program działający w tle.
To zjawisko jest znane jako „resztkowe obrazy poznawcze”, czyli powtarzające się wrażenia, które utrzymują się w umyśle, podobnie jak wtedy, gdy piosenka utknie nam w głowie (w tym przypadku mówimy o „earworm”: robak w uchu) lub czujemy wibracje telefonu, nawet gdy nie dzwoni. To pokazuje zdolność mózgu do zatrzymywania i odtwarzania doświadczeń.
Efekt Tetrisa a PTSD
Efekt Tetrisa to nie tylko ciekawostka, naukowcy odkryli, że może mieć terapeutyczne korzyści, szczególnie dla osób z zespołem stresu pourazowego (PTSD). Badanie z 2020 roku wykazało, że granie w Tetrisa przez 60 minut dziennie przez sześć tygodni może zmniejszyć retrospekcje i objawy PTSD.
Doktor Emily A. Holmes, neurobiolog z Uniwersytetu w Uppsali, wyjaśnia, że ten proces zachodzi, ponieważ „mózg nie może robić dwóch rzeczy tego samego rodzaju jednocześnie”. Innymi słowy, granie w Tetrisa odciąga mózg od traumatycznych wspomnień, uniemożliwiając mu odtwarzanie żywych obrazów traumy, co przynosi terapeutyczne korzyści.
Efekt Tetrisa a amnezja
Innym interesującym aspektem efektu Tetrisa jest to, że może wystąpić także u osób z amnezją. Badanie z 2000 roku przeprowadzone przez Roberta Stickgolda wykazało, że niektórzy pacjenci z krótkotrwałą amnezją, którzy nie pamiętali, że grali w Tetrisa dzień wcześniej, nadal śnili o spadających blokach i potrafili nawet umieścić palce na odpowiednich klawiszach komputera. To sugeruje, że efekt Tetrisa jest związany z formą pamięci utajonej, czyli nieświadomej pamięci, która kieruje naszym zachowaniem bez naszej świadomości.
Stickgold odkrył również, że efekt Tetrisa jest bardziej powszechny u początkujących graczy niż u doświadczonych graczy. To sugeruje, że im mniej doświadczony mózg w danej czynności, tym bardziej prawdopodobne jest, że będzie kontynuował przetwarzanie tego zadania we śnie.
Stickgold wyraził się na ten temat w następujący sposób: „Nie wiedział dokładnie, co robi, a jednak wiedział, co robi. W pewnym sensie to jest nieświadomość Freuda: rzeczy aktywowane w naszym mózgu, które są w istocie wspomnieniami kierującymi naszym zachowaniem, ale nie są świadome”.
Poza Tetrisem
Podsumowując, efekt Tetrisa nie ogranicza się tylko do działania gry wideo o tej samej nazwie, ale może wystąpić przy każdej powtarzalnej czynności, takiej jak robienie na drutach, prowadzenie samochodu czy granie na instrumencie muzycznym. To interesujące zjawisko pokazuje, jak nasz mózg jest plastyczny i adaptacyjny oraz jak nasz umysł, zawsze w ruchu, jest w stanie uczyć się i zapamiętywać skomplikowane wzorce, nawet bez naszej świadomości.
Źródło: https://www.mentalfloss.com/tetris-effect-psychology
