Περιηγούμενος σε ιστότοπους συλλεκτικών αντικειμένων, έπεσα πάνω στο κόμικ της Marvel What If…? #49 του 1993. Εδώ παρουσιάζεται ο Silver Surfer με το Γάντι του Άπειρου, το οποίο όλοι ξέρουμε ότι ανήκει (έστω και προσωρινά) σε εκείνον τον κακό Thanos. Αυτό με έκανε να σκεφτώ κάτι: Αν ο ήρωας με την πιο ευγενική καρδιά μπορούσε να διαμορφώσει την πραγματικότητα για το καλό, ποια θα ήταν τα αποτελέσματα; Η ιστορία αποκαλύπτει ότι ακόμη και οι πιο αγνές προθέσεις μπορούν να οδηγήσουν σε καταστροφικές συνέπειες όταν έχεις τον απόλυτο έλεγχο της πραγματικότητας.
Το αιώνιο δίλημμα της απόλυτης εξουσίας: μια σκέψη εμπνευσμένη από τον Silver Surfer
Ο Silver Surfer, πάντα καθοδηγούμενος από καλές προθέσεις, χρησιμοποιεί τη νέα του δύναμη για να αναδιαμορφώσει το σύμπαν, δημιουργώντας μια διαρκή ειρήνη και εξαλείφοντας τον πόνο. Ωστόσο, σύντομα αντιμετωπίζει ένα ηθικό δίλημμα: μέχρι ποιο σημείο είναι θεμιτό να περιορίσει την ελεύθερη βούληση των ζωντανών όντων για να επιβάλει το καλό;
Αυτό το ερώτημα, που διαπερνά ολόκληρη την ιστορία, φέρνει στο νου τη διάσημη ρήση του John Emerich Edward Dalberg-Acton, γνωστού ως Λόρδος Acton: “Η εξουσία τείνει να διαφθείρει, και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα“.
Η πλοκή του κόμικ αποκτά φιλοσοφική σημασία: ποιες είναι οι επιπτώσεις μιας τόσο απεριόριστης δύναμης. Είναι σωστό να επιβάλλεται η ειρήνη και η αρμονία εις βάρος της ατομικής ελευθερίας; Και ποιος μπορεί να διεκδικήσει το δικαίωμα να παίρνει τόσο κρίσιμες αποφάσεις για τη μοίρα ολόκληρου του σύμπαντος; Μέσα από την πορεία του Silver Surfer, κατανοούμε ότι ακόμη και οι πιο ευγενείς προθέσεις μπορούν να βλάψουν όταν έχεις τον απόλυτο έλεγχο της πραγματικότητας.
Μπορεί να σας ενδιαφέρει: Δεν είναι το Γάντι του Άπειρου του Thanos αλλά μοιάζει πολύ
Αυτό το θέμα βρίσκει πολλές αντιστοιχίες στον πραγματικό κόσμο. Αρκεί να σκεφτούμε τα ολοκληρωτικά καθεστώτα που, κατά τη διάρκεια της ιστορίας, υποσχέθηκαν ευημερία μέσω του απόλυτου ελέγχου της κοινωνίας.
Η Σοβιετική Ένωση, για παράδειγμα, πρότεινε μια ουτοπία ισότητας, αλλά κατέληξε να δημιουργήσει ένα σύστημα καταπίεσης. Παρομοίως, ακόμη και στις σύγχρονες δημοκρατίες, παρατηρούμε μερικές φορές προσπάθειες επιβολής της “κοινωνικής αρμονίας” μέσω της λογοκρισίας ή της καταστολής της διαφωνίας.
Εν ολίγοις, ακόμη και όταν ενεργούμε για το “ανώτερο καλό”, η προσπάθεια εξάλειψης των συγκρούσεων με τη βία οδηγεί αναπόφευκτα σε αντιπαραγωγικά αποτελέσματα. Οι πιο ανθεκτικές κοινωνίες, άλλωστε, είναι συχνά εκείνες που έχουν περάσει και ξεπεράσει στιγμές κρίσης.
Η Ιαπωνία μετά τον πόλεμο, η Γερμανία μετά την επανένωση, η Νότια Αφρική μετά το απαρτχάιντ είναι όλα εμβληματικά παραδείγματα του πώς η πραγματική κοινωνική ανάπτυξη προέρχεται από την εποικοδομητική διαχείριση των εντάσεων, όχι από την εξαναγκαστική τους εξάλειψη.
Ο Silver Surfer, όπως και οποιοσδήποτε άλλος, βρίσκεται αντιμέτωπος με φιλοσοφικά και ηθικά παράδοξα.
Το πρώτο θα μπορούσε να αναγνωριστεί ως αυτό που θα ονομάσουμε παράδοξο της ελευθερίας (λίγο διαφορετικό από αυτό της ανεκτικότητας που πρότεινε ο Popper). Η επιβολή της παγκόσμιας ειρήνης σημαίνει αναπόφευκτα την αφαίρεση της ελεύθερης βούλησης από τους ανθρώπους.
Αλλά χωρίς ελευθερία επιλογής, μπορεί να υπάρξει πραγματική ειρήνη, ακόμη και αν αυτό σημαίνει τη δυνατότητα επιλογής της σύγκρουσης; Φανταστείτε έναν όμορφο κήπο, τακτοποιημένο, τέλεια κλαδεμένο αλλά τεχνητό και επομένως στερούμενο της ομορφιάς του “χάους” της φύσης.
Μπορεί να σας ενδιαφέρει: Ένας κεραυνός (σχεδόν) χτύπησε το Άγαλμα της Ελευθερίας (ΒΙΝΤΕΟ)
Πηγαίνοντας λίγο πιο βαθιά στην ανθρώπινη ψυχή, δεν μπορούμε να μην σκεφτούμε μια εμπειρική προοπτική. Ο πόνος, όσο επώδυνος κι αν είναι, αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας που τον διαμορφώνει, τον κάνει να μεγαλώνει και διαμορφώνει την κατανόησή του για την πραγματικότητα.
Αν σκεφτούμε τον χαρακτήρα των κόμικς, ακόμη και η ευγένειά του γεννήθηκε μέσα από εμπειρίες πόνου και επακόλουθης λύτρωσης. Επομένως, η εξάλειψη του πόνου θα σήμαινε επίσης την εξάλειψη οποιασδήποτε (ή σχεδόν όλων) των ευκαιριών για ηθική ανάπτυξη.
Η διαφθορά του ανθρώπου είναι ένα άλλο κεφάλαιο που πρέπει να αντιμετωπιστεί, ειδικά όταν η διαφθορά προκαλείται από την εξουσία. Όπως διδάσκει η ιστορία, σε μεγαλύτερη εξουσία αντιστοιχεί μεγαλύτερη τάση για “ηθική διαφθορά”. Κάποια παραδείγματα: Η Γαλλική Επανάσταση που εκφυλίζεται σε Τρόμο, οι κομμουνιστικές επαναστάσεις που μετατρέπονται σε δικτατορίες…
Αυτό όχι επειδή αυτός που την κατέχει είναι εγγενώς κακός, αλλά επειδή η προοπτική αυτού που κατέχει την εξουσία (μεταφορικά αυτού που κατέχει το Γάντι της Εξουσίας) παραμορφώνεται προοδευτικά. Στο κόμικ, για παράδειγμα, το βλέπουμε όταν ο Silver Surfer αρχίζει να βλέπει τον εαυτό του ως τον υπέρτατο κριτή της παγκόσμιας ηθικής.
Συμπερασματικά, όπως ακριβώς ο χαρακτήρας της Marvel, πρέπει να αποδεχτούμε ότι δεν υπάρχει “μαγική λύση” στα προβλήματα της ανθρωπότητας. Η πραγματική ειρήνη προέρχεται από την υπομονετική οικοδόμηση συστημάτων που επιτρέπουν στους ανθρώπους να επιλύουν τις συγκρούσεις τους και να αναπτύσσονται μαζί.
