Dane mówią jasno i opowiadają zaskakującą historię: po dekadach stałej poprawy, średni iloraz inteligencji spada w kilku rozwiniętych krajach. Ale co kryje się za tym alarmującym trendem? Od zmian w stylu życia po jakość edukacji, hipotez jest wiele i nie wszystkie pozwalają spać spokojnie.
Odwrócony efekt Flynna: dlaczego iloraz inteligencji maleje
Tzw. „odwrócony efekt Flynna” reprezentuje nieoczekiwane odwrócenie tego, co obserwowano przez cały XX wiek. James Flynn, nowozelandzki psycholog, udokumentował, że każde pokolenie zyskiwało około 3 punkty IQ w porównaniu do poprzedniego. Jednak zauważono dość niepokojącą tendencję odwrotną.
Naukowcy zastanawiają się nad tą regresją, która paradoksalnie zbiega się z eksplozją technologiczną. Nasze umysły, niegdyś ćwiczone przez głębokie czytanie i samodzielne myślenie, coraz częściej delegują funkcje poznawcze na urządzenia.
Manfred Spitzer w swojej książce „Cyfrowa demencja” podkreślił, jak to przeniesienie zdolności atrofizuje niektóre kluczowe obszary mózgu.
Naprawdę niepokojące jest to, że jakość nowoczesnej edukacji ma znaczący wpływ na to zjawisko. Współczesne systemy edukacyjne faworyzują szybkie zdobywanie praktycznych umiejętności kosztem myślenia abstrakcyjnego i krytycznego. A to nic innego jak żyzny grunt dla zubożenia intelektualnego.
Istnieje wiele determinantów tego odwróconego efektu Flynna. Uderza on w różne warstwy społeczne w sposób niejednorodny. W szczególności, korelacja z czynnikami środowiskowymi wydaje się znacząca: diety bogate w ultraprzetworzoną żywność, redukcja czasu poświęcanego na refleksję, stała cyfrowa nadstymulacja.
Nasz mózg działa jak mięsień: im więcej go używamy, tym staje się silniejszy. Kiedy pozwalamy, aby urządzenia technologiczne „myślały” za nas (jak wtedy, gdy używamy modelu sztucznej inteligencji zamiast wysilać się na myślenie), zasadniczo „zlecamy” nasze myślenie na zewnątrz.
To tworzy paradoks: dzisiejsza młodzież ma dostęp do większej ilości informacji niż kiedykolwiek w historii ludzkości, ale wydaje się mieć większe trudności z oceną, czy informacja jest prawdziwa czy fałszywa, łączeniem ze sobą koncepcji oraz głębokim myśleniem o złożonych problemach.
Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ przyzwyczailiśmy się do otrzymywania natychmiastowych nagród (lajki, powiadomienia, natychmiastowe odpowiedzi), które dają nam szybką satysfakcję. Nasz mózg woli te małe dawki szybkiej przyjemności od bardziej wymagającej i długotrwałej pracy umysłowej, która wymaga długotrwałej koncentracji.
Innymi słowy: rozwijamy mózgi, które są świetne w szybkim znajdowaniu informacji, ale mniej biegłe w dokładnym myśleniu o tym, co te informacje oznaczają.
